رضیئی: اتفاقات اخیر جنبش دانشجویی را از خواب بیدار کرد/ شوندی: عده‌ای آزادی را فقط برای خود می‌خواهند

به گزارش خبرنگار تشکل های دانشجویی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ با بازگشایی مجدد دانشگاه ها به بصورت حضوری پس از دوسال مجازی بودن آموزش عالی این فرصت ایجاد شد که باری دیگر دانشجویان از نزدیک به تحصیل بپردازند و در کلاس های درس حضور یابند.

اما با اتفاقات اخیر در کشور دانشگاه ها توسط عده ای تبدیل به میدان کارزاری گشته که با انواع و اقسام روش ها فضای دانشگاه را به چالش کشاندند و فضای علمی و آکادمیک دانشگاه‌ها را به سمت آشوب و ناآرامی بردند.

به مرور با شعارهایی عجیب و رفتارهای خشونت آمیز سمت سوی اعتراضی خود را به سمت آشوب حرکت داده و فضای دانشگاه را با رفتارهای رادیکالی به چالش کشاندند. شعارهایی که سمت و سوی جنسی به خود گرفته و رفتارهایی که با گذشت چند هفته به ضرب و شتم با سایر دانشجویان و حراست دانشگاه تبدیل شد. این رفتارها و حرکات نشان داد که این عده نه مطالبه مشخصی دارند نه نحوه درستی برای اعلام اعتراض خود در پیش گرفتند.

از این رو در گفتگوی اختصاصی با معین رضیئی، دبیر تشکیلات اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل و زینب شوندی، مسئول واحد خواهران اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل به حوادث اخیر دانشگاه پرداخته شد که در ادامه مشروحی از این گفتگو را میخوانید:

نظر کلی شما در خصوص اتفاقات اخیر کشور به خصوص حوادث اخیر دانشگاه ها چیست؟

معین رضیئی؛ اتفاقات اخیر بنظر من نیاز به مقدمه‌ای داره که از اون به تحلیل اتفاقات اخیر برسیم.

فضای کشور بواسطه انباشت چالش های درونی و اقتصادی، فضای اعتراض زده ای است و نمود این شرایط اعتراضی را شاید بتوان در انتخابات اخیر هم دید، هم در بین کسانی که در این انتخابات مشارکت نداشتند این اعتراض دیده میشد و هم از میان کسانی که رای دادند بازهم در رای دادنشان اعتراض به وضع موجود داشتند و هم اوناییکه آرای باطله دادند این موضوع را میتوان دید، آنچه که این فضا را تشدید میکند این هست که متاسفانه چشم انداز روشنی هم بعضاً در برخی از چالش های اساسی که مردم درگیر آن هستند نمی‌توانیم ارائه بدیم یا در ارائه شون ضعیف هستیم.

مثلا مسئله اقتصاد رو اگر بخوایم ببینیم و مورد ارزیابی قرار دهیم خب در مورد تحقق عدالت و موارد این چنینی چشم انداز قابل لمسی به ویژه در مواردی که مردم براشون تبدیل به بحران شده است حداقل با گذشت یکسال و نیم از دولت آقای رئیسی و سه سال از مجلس یازدهم نمی‌بینم، مردم الان نمی‌دادند که راهکار دولت برای حل بحران مسکن چیست،  راهکار دولت برای حل تورم چیست، یعنی چیز هایی که کاملا مردم لمس می‌کنند و این شرایط باعث میشود که این فضای اعتراضی در کنار آن نبود چشم انداز روشن مردم به یک سمت ناامیدی و به سمت رادیکالیزم بروند و با هر جرقه ای یک عده به خیابان ها بیایند.

البته از آن طرف هم ما همه چیز را سیاه نمایی نمی‌کنیم، قطعا ما دستاوردهای مثبتی هم داشته ایم چه در حیطه خود مجلس که قوانین مهمی وضع شده است در این مدت، چه در خود دولت، که دولت آقای رییسی همین که تا الان کشور را معطل برجام نکرده است، اینکه با یک دیپلماسی فعال ظرفیت های مهمی را برای کشور فراهم کرده و اینکه در حوزه مسایل اجتماعی دولت لج در بیاری نیست ولی متاسفانه گسترده بودن این احساس ناعدالتی و نبود چشم اندازه و فضا سازی های رسانه های خارجی ناخودآگاه موجب یک حس ناامیدی مفرط در بین مردم ایجاد بشود، خب این اتفاق تا به الان خطرناک نبوده است، وقایع یک ماه گذشته در قیاس با شرایط مشابه گذشته قابل قیاس نیست منتهی تفاوتی که دارد این است که جمعیت خاموشی نیز در این اعتراضات وجود دارد که این جمعیت خاموش اگرچه کف خیابان نیستند ولی بالقوه باقی هستند.

زینب شوندی: درباره حوادث اخیری که در کشور رخ داد می‌توان گفت که با تغییر دولت آقای روحانی به آقای رئیسی طبیعتا باید منتظر تغییر گفتمان دولت هم می‌بودیم. طبق تجربه جمهوری اسلامی، در دوره دولت‌های انقلابی عموما گفتمانی که جریان مخالف و مقابل دولت در دست می‌گیرد و به عنوان آلترناتیو روی آن کار می‌کند مساله آزادی‌های مدنی است؛ گاهی آزادی پوشش و گاهی آزادی بیان. در مجلات و نشریه‌ها هم می‌توان این تغییر رویکرد را دید.

در دولت آقای رئیسی ما (خود بنده مسئولیت واحد سیاسی اتحادیه مستقل را داشتم) طی سال گذشته با توجه به شرایط سخت اقتصادی و مشکلات معیشتی تمرکز و دال مرکزی اتحادیه را مساله عدالت اقتصادی قرار دادیم و یک سال پروژه‌مان مسائل مربوط به همین دال مرکزی بود(مانند ماجرای حذف ارز ترجیحی که روی آن کار کردیم). اما در سال پیش رو اوضاع تغییر می‌کند و باید نسبت به مسائلی که قبلا مواجه نبودیم آمادگی داشته باشیم و یک مساله اصلی هویت زنان است. شما اگر رسانه‌ها و مجلات به ویژه مخالفین دولت را نگاه بکنید دارند روی این مساله کار می‌کنند و مانور بر روی آن را شروع کرده‌اند. مثلا اینطور تداعی می‌کنند (این جمله را خودم دیده‌ام) که قهرمان آینده ایران یک زن است. و مشخصا در سال پیش رو بر مساله زنان و آزادی‌های مدنی دست خواهند گذاشت و برجسته‌ترین ابزارشان نیز رسانه است.

به نظر من جریان انقلابی باید در دو بعد خودش را به طور جدی تقویت کند؛ یکی بحث تقویت گفتمان و مبانی فکری در حوزه ابعاد مختلف آزادی و دوم در زمینه هویت اجتماعی زن و تبیین دیدگاه‌مان در این حوزه. می‌دانیم آزادی یکی از کلان آرمان‌های جمهوری اسلامی است. مساله اینجاست که تعریف و نگاه جمهوری اسلامی به آزادی چقدر در میان مردم درونی‌سازی و تبیین شده است. مهم است که یک نظام برای آرمان‌هایش هنجار سازی و ساختارسازی کند تا مردم آن را بپذیرند.

شما عملا دیدید در رسانه‌ها طوری تداعی می‌کنند که انگار جمهوری اسلامی سرنگون شده، در حالی که واقعیت جامعه چنین نبود؛ تعداد جمعیتی که برای درگذشت خانم مهسا امینی تجمع کردند ۵۰ الی ۷۰ هزار نفر بود؛ در حالی که همین الان سه برابر این جمعیت در اعتراض به مشکلات اقتصادی در فرانسه تظاهرات می‌کنند. این نشان می‌دهد که ما زمین بازی رسانه را هم در داخل و هم خارج از دست داده‌ایم. به نظرم در دانشگاه تشکل‌ها باید بی‌تعارف با خودشان یک بازنگری جدی داشته باشند که چقدر کف دانشگاه دانشجوی پای کار انقلابی دارند که در چنین شرایطی بتوانند تبیین کنند.

بنظرتان علت و ریشه شعارهای رادیکال و گاها رکیک جنسی در برخی دانشگاه ها چه میتواند باشد؟

زینب شوندی: بنظرم واقعا جای بحث دارد که بر روی مساله رکیک‌گویی تامل کنیم و اساتید علوم سیاسی و جامعه شناسی ما نیز ورود و کمک کنند. همیشه مطالبات و مسائل سیاسی پرده‌ای از ادب سیاسی را در خود داشت؛ یعنی حتی گاهی می‌دیدیم در مناظرات و صحنه‌های مانند آن افشاگری نیز رخ می‌دهد در نهایت احترام پیش می‌رود. اما در اعتراضات اخیر شاهد پدیده رکیک‌گویی سیاسی بودیم.

سوال این است که چرا عده‌ای به این نقطه می‌رسند و سطح اعتراضات و مطالبات را تا این حد پایین می‌آورند. صحنه مبارزه اگر برای یک آرمان واقعی باشد به شدت مقدس است اما با این رکیک‌گویی‌ها تبدیل به یک صحنه پست می‌شود. همیشه در اعتراضات طیف وسیعی از بچه‌هایی بودند که واقعا نسبت به مشکلی اعتراض داشتند و از سر شکم.سیری و خوشگذرانی هم نبود، اما متاسفانه در حوادث اخیر در بعضی موارد مطالبات به سخیف‌ترین شکل ممکن مطرح می‌شد.

البته همه جا اینطور نبود و گاها شاهد بودیم کسانی که خودشان اعتراضات را لیدری و مدیریت می‌کردند مدام مواظب بودند کسی از خط قرمزها عبور نکند و تذکر می‌دادند. بنظرم جمع شدن نارضایتی‌ها یکی از عللی باشد که برخی را به رکیک‌گویی بکشاند. وقتی عده‌ای فحش رکیک جنسی می‌دهند آدم شک می‌کند که خواستگاه مطالبه‌شان چیست و آیا اصلا خاستگاه مشخص و درستی دارد یا نه. البته باز هم این را بگویم که خیلی ها به صورت مدنی و مسالمت‌آمیز اعتراض می‌کردند.

معین رضیئی: مسئله ای که شروع شد با گشت ارشاد و اعتراض به ظاهر و حجاب بود اما پس از یکماه نشان داد که مسئله اصل دشمنی با کشور است که آقا هم بدان اشاره کردند.

این اعتراضات گستردگی نداشت منتهی آن جمعیت خاموشی که در اعتراضات همراهی نکرده اینطور نیست که از اتفاقات رخ داده ناراضی باشد چون اینطور به آن القا شده است که ما دچار یک ناکارآمدی مفرطی هستیم که برای این ناکارآمدی اگر در مقام انتخاب باشد ناخودآگاه در مقام همراهی قرار می‌گیرد.

اعتراضات اخیر حرکاتی دیده میشد که انتظار انتظار نمی‌رفت که آن در توان خود اعضای معترض آن تشکل دانشجویی باشد مثال های آن در دانشگاه امیر کبیر هست که شما می‌بینید شیش و یا هفت ماه کانال اینها بروز رسانی نشده، یهو برای اتفاقات فعال میشود و پای کار می آید یا دانشگاه شهید بهشتی انجمن آزادی خواه که دچار چالش تشکیلاتی بود یهو در وقایع اخیر اینگونه فعال و سازماندهی میشود اینها همه نشان می‌دهد که یک برنامه ریزی از قبل و بیرون از دانشگاه انجام شده بود که فضای دانشگاه را متشنج کند از طرف دیگر لحن بیانیه هایی هم که بیرون آمده است از اینها نشان دهنده آن است که حرف ها از جای دیگری است و رده پای گروه های معاند را میشود در این ها دید.

دلیل هم آن است که مسئله حجاب، اتفاقی نبود که برای اولین بار که تنها در مهرماه و یا شهریور ماه امسال چالش در جامعه ایجاد کرده باشد اما شما می‌بینید که قبل از این یعنی در اردیبهشت ماه امسال  انجمن اسلامی دانشگاه تهران اولین حرکت خود را با بیانیه ای که در آن می‌گوید در مورد حجاب که  دانشگاه نباید دخالتی داشته باشد و خواستار آزادی حجاب می‌شود و پس از اون نهضت آزادی، شما بیاید وقایع رو که در سال گذشته رخ داده یا در چند سال گذشته رخ، ببنید که نهضت آزادی در مورد چند تا از این قضایا بیانیه داده، حالا چه میشود که در مورد یک بیانیه از یک انجمن در یک دانشگاه از خود واکنش می‌دهد و حمایت میکند این نشان می‌دهد که اتفاقات اخیر دانشگاه یک شبه و در مورد رحلت خانم امینی به تنهایی باشد.

اینها نشان دهنده آن هست که قبل از موضوع خانم امینی اینها در پی سیاه نمایی بوده اند و در انتها حاکمیت را نیز تهدید می‌کنند. بنابراین فضای دانشگاه ها نشان میدهد که برنامه ریزی هایی از قبل صورت پذیرفته است. در اتفاقات اخیر اصل مطالبه مشخص نیست ضمن آنکه نبود گفتمان در کنار این مسئله و رادیکالیزم شرایط فعلی را ایجاد کرده است. مورد دیگری که باعث میشود کارآنها دیده شود بخاطر کم کاری ماها است و ظرفیت رسانه ای که در اختیار اونها است را ما نداریم.

به چه میزان کرسی های آزاد اندیشی میتواند بر فضای اعتراضات و گاها آشوب ها در دانشگاه اثر گذار باشد ؟

معین رضیئی: اولا نقدی به مجموعه های مردمی و حاکمیتی در این خصوص دارم که در مورد مسایل اصلی جامعه تا حضرت آقا اون موضوع رو مطرح نکنند اصلا حساسیتی ایجاد نمیشود و کرسی های آزاداندیشی هم چیزی نیست که آقا تازه فرموده باشند ایشان از سال ۸۸ تاکید داشتند، جدی گرفته نشد تا رسیدیم به نقطه ای که الان هستیم.

دوم اینکه پس از مطرح شدن این موضوع توسط آقا هم می‌بینیم که خیلی ساده انگاره نسبت به این موضوع رفتار می‌شود و تصور شده است که هرچه بودجه بیشتری برای آن در نظر گرفته شود خروجی آن هم بهتر خواهد شد ما‌پیش از این در مورد جهاد تبیین هم دیدیم در مورد بیانیه گام دوم هم رفتار مشابهی شد.

باید کار پژوهشی انجام شود که خروجی های این بودجه هایی که برای این موارد در نظر گرفته شده است به چه شکل بوده است. در مورد کرسی ها اول باید در خصوص آن ما چالش های کرسی رو ببینیم سوالی که مطرح است این است که آیا طرف‌ مقابل شما حاضر به شنیدن صدای شما هست یا خیر، یا طیف خاکستری دانشجو بنظر من صرف برگزاری کرسی نمیتواند ما را به آن هدفمان برساند. کرسی های آزاداندیشی می‌تواند موثر باشد به چند شرط البته:

یکی اینکه از فضای هیاهوی فضاهای رسانه ای خارج شود و حرف جدی در آن زده شود نه صرفا برای ضایع کردن طرف مقابل

دوم آنکه پذیرش و ظهور افکار مخالف نیز در این کرسی ها باشد و طرف مقابل بداند که در این کرسی ها نماینده ای از جامعه و طبقه اون هم هست و اون نماینده رو ما تعیین نمی‌کنیم

سوم اینکه در مورد مسایل جدی که برای دانشجویان مطرح هست صحبت انجام شود و ما نترسیم و خودسانسوری نکنیم و آنجایی که نیاز است ما باید از کارنامه جمهوری اسلامی دفاع کنیم و فضای فعلی ما را از گفتن اینها منصرف نکند چرا که ما در انقلاب پیشرفت های جدی داشتیم.

مثلاجمهوری اسلامی شأنی که برای زنان قایل شده است کجا هست با زمان محمد رضا شاه پهلوی، شما بیاید کتاب هایی که در زمان خود پهلوی هم نوشته شده است مورد بررسی قرار دهید، کتابی را من پیشنهاد میکنم به مخاطبین "کتاب صدایی که شنیده نشد" این آماری است از جامعه ایرانی در دو سه سال پایان حکومت شاه. و شما بیاید مقایسه کنید، کتاب دیگری که پیشنهاد میکنم "کتاب دولت رفاه" است واقعا ما در یکسری از موارد کار ها قابل دفاع است، بنابراین باید اینها را دید.

زینب شوندی: فراهم کردن این فضا قطعا اثرگذار است؛ اما تجربه‌ای که خود ما در دانشگاه قم داشتیم وقتی اعتراض صورت گرفت و بچه‌ها شعار می‌دادند، مسئولین دانشگاه به میان بچه‌ها آمدند و در گعده‌های چند نفره با آنها صحبت کردند. این خودش یک نمونه مثبت و اثر گذار بود. همین که مسئولین دانشگاه به جای نشستن در اتاق خودشان و نگاه از پنجره داخل جمع بچه‌ها شدند از شدت و حدت ناراحتی کم کرد. در بعضی موارد هم تریبون آزاد مورد استقبال قرار گرفت. البته برخی معترضین صحبت می‌کردند ولی صحبت مخالفین خودشان را تحمل نکردند. این نشان داد که عده‌ای فقط آزادی را برای خود می‌خواهند. و باید گفت بیچاره آزادی!

من یک گله‌ اساسی هم از معاونت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها دارم که انگار بعد این حوادث تازه به خودشان آمدند و فهمیدند چه نقشی دارند. افرادی که برای دادن یک مجوز ساده کار فرهنگی به تشکل‌ها چقدر اذیت می‌کردند شاید به خودشان بیایند و بفهمند مساله هنجار ساری  و جامعه سازی چقدر حیاتی است.

متاسفانه تا پیش از این تشکل‌ها خیلی در ایجاد فضای آزاداندیشی مشکل داشتند و دانشگاه ها روی خوش نشان نمی‌دادند و به بهانه جلوگیری از سیاسی شدن دانشگاه ها از آزاداندیشی جلوگیری می‌کردند. ایجاد فضای گفتگو و آزاداندیشی خیلی اهمیت دارد و کمک می‌کند تا مسائل به مدنی‌ترین شکل پیش بروند. یکی از کارویژه‌های اساسی تشکل‌ها در سال پیش‌رو باید همین باشد و چند برابر به آن ضریب بدهند.

معین رضیئی: بنظر من اتفاقات یکماه اخیر با تمام تلخی ها یک فرصت بسیار مهم برای جنبش دانشجویی است که پس از کرونا که جنبش به خواب عمیق فرو رفته بود و با یک شیب نزولی پر سرعتی به سمت بی اثر شدن می‌رفت که این اتفاقات اخیر مانند یک سیلی از خواب بیدار کرد جنبش دانشجویی را و این نقطه مثبتی است که می‌تواند منشأ موثری در آینده باشد.

اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل هم از این مورد مستثنی نیست و علاوه بر اینکه وقایع اخیر ضعف های مارو نشان داد و نیاز ما به فعال شدن مجدد پس از کرونا را مرتفع ساخت.

الان با شرایط دانشگاه و با توجه به بازیابی که انجمن های اسلامی داشتند، ما در آبان و آذر ماه در حول مسائل اخیر قرار است که با برنامه های مشترکی توسط دفاتر انجمن ها ایجاد شود و ما ان شالله سعی خواهیم کرد از این فضا استفاده کنیم در کنار آن هم بنظرم کل ظرفیت جنبش دانشجویی نباید به موضوعات وقایع اخیر بپردازد چرا که پرونده های بسیار مهم دیگری هم هست که نیاز به پیگیری و اهتمام دارد و در سایر حوزه ها نیز که پروژه هایی تعریف شده است باید تمرکز شود.

ضمن آنکه دعوت و پاسخگویی مسوولین را در دانشگاه ها خواهیم داشت و نیاز هست که مسوولین صدای دانشجویان را بشنوند و پاسخ گوی مطالبات باشند.

مصاحبه از محمد جهاد